ყვარელში, ალექსანდრე მარჯანიშვილის და  ელისაბედ ჭავჭავაძის ოჯახში გამართულ თეატრალურ წარმოდგენებში არა მარტო მათი შვილები- კოტე, ლადო, სოფიო და ნინო მონაწილეობდნენ, არამედ სხვა  ახალგაზრდებიც.

კოტე მარჯანიშვილი სიცოცხლის ბოლომდე თეტრთან იყო დაკავშირებული, ხოლო ლადო მარჯანიშვილის თეატრში მოღვაწეობის შესახებ ბევრმა არ იცის.

ლადო მარჯანიშვილის მიერაა ჩამოყალიბებული ფოთის საბავშვო თეატრი. მის მიერ შერჩეული ნორჩები და უფროსკლასელები  წარმატებით  თამაშობდნენ  ლადო მარჯანიშვილის და ლიდია ანტიპოვას მიერ განხორციელებულ დადგმებში- „მხიარული თოჯინები,“  „ჩექმებიანი კატა“, „ტყის ზღაპარი“,“ამურის შურისძიება“,“ივანოვი პაველი“  და სხვა.

მალე რუსულ დასის გვერდით შეიქმნა ქართული დასიც. დასმა განახორციელა ი გედევანიშვილის „სინათლე“, დ.ჭონქაძის „სურამის ციხე,“  მოლიერის „ძუნწი“.  დასში პირველად თავიანთი ნიჭი გამოავლინეს  მსახიობმა  გიორგი საღარაძემ და მუსიკოსმა  პავლე ხუჭუამ. მაშინ პავლე ხუჭუამ  „ნეაპოლური ორკესტრი“ შექმნა და წარმოდგენების მუსიკლურად გაფორმებას შეუდგა.

ლადო მარჯანიშვილს ოდესის საზღვაო სასწავლებელი ჰქონდა დამთავრებული და ფოთის ნავსადგურის  მთავარ ლოცმანობას საბავშვო თეატრის რეჟისორობას უთავსებდა. მის განკარგულებებს ბერძნულ, გერმანულ, ინგლისურ, იტალიურ, რუსულ, ფრანგულ ენებზე,  გემების ეკიპაჟები უსიტყვოდ ასრულებდნენ. აღსანიშნავია, რომ თეატრის საქმეში, კერძოდ, სცენის გაფორმებასა და განათებაში,  მას  ეხმარებოდნენ  მთავარი ლოცმანის  თანაშემწეები- ანატოლი კონსტანტინოვი და ნიკოლაი ანდრონიკოვი.

ლადო მარჯანიშვილის გარდაცვალებიდან 36 წლის შემდეგ, მიხეილ მამულაშვილმა გამოაქვეყნა დოკუმენტური მოთხრობა „ქართველი რობინზონი“. მოთხრობის მიხედვით, ფოთში მცხოვრები ლადო მარჯანიშვილი თბილისში მიხეილ მამულაშვილს დაკავშირებია და თავისი თავგადასავალი მოუყოლია.

როგორც მიხეილ მამულაშვილი  წერდა: ლადო მარჯანიშვილი რუსეთის ფლოტის საკაპტაჟო გემზე კაპიტნად მუშაობდა, როცა გემი წყნარ ოკიანეში დაზიანდა და კაპიტანი ტალღებმა ერთ  კუნძულზე გარიყეს.

კუნძულზე კაპიტანს, უცნობი ხის ნაყოფით და ანკარა წყლით დაუკმაყოფილებია თავი და იქვე ჩასძინებია. გამოღვიძებულს თავზე ორი ველური დადგომია და მათ, ის თანატომელებთან წაუყვანიათ.

ქართველი მეზღვაური კუნძულის მკვიდრი გამხდარა. გაეზარდა წვერი და წელს ქვევით ფოთლებით შემოსილა. როგორც სხვები, ისიც  ნადირობით და თევზაობით ირჩენდა თავს და დრო და დრო ბაყაყის, კუს და გველის ხორცითაც იკვებებოდა.

ლადო მარჯანიშვილმა კუნძულზე ცოლიც მოუყვანია და შვილებისთვის  თამრიკო და ტარიელი დაურქმევია. საბოლოოდ, მას ცოლშვილი კუნძულზე დაუტოვებია და თვითონ ინგლისური გემის საშუალებით ევროპაში დაბრუნებულა.

ეჭვგარეშეა ის, რომ  ვოლგაზე,  სამდინარო ხომალდის კაპიტნის თანაშემწე ლადო მარჯანიშვილმა  თავისი მომავალი მეუღლე რუსეთში გაიცნო და ნიჟნინოვგოროდში შვილები  შეეძინა.

ლადო მარჯანიშვილი ცოლშვილთან ერთად ჩავიდა ფოთში და წლების განმავლობაში ამ ქალაქში ცხოვრობდა და შრომობდა. ის,იქ, ნიკო ნიკოლაძის შემდეგ, ყველაზე პოპულარულ ადამიანად მიაჩნდათ. მან  აღზარდა  ქართველი გემის  კაპიტნები  და  ფოთელებს თავი პროფესიონალ, დისციპლინირებულ, ალკოჰოლური  სასმელების არმოყვარულ ადამიანად დაამახსოვრა.

ალკოჰოლური სასმელების მოყვარული ყოფილა ანრდია მიქაბერიძე. ერთხელ ის ფრანგ მეზღვაურებთან ნაქეიფარი,  უფულობის გამო, მარსელიდან სახლში ვერ დაბრუნებულა  და იმ გემზე მოწყობილა, რომელსაც მაროკოდან და ალჟირიდან კეთროვანები გადაჰყავდა ატლანტის ოკეანეში მდებარე კუნძულზე.  

მალე, ანდრია მიქაბერიძე  ტანკერზე გადავიდა სამუშაოდ და მოგზაურობისას ერთ-ერთი კუნძულით მოხიბლულმა, იმ კუნძულზე დარჩენა გადაწყვიტა, მაგრამ ამხანაგებმა განზრახვა არ მოუწონეს და გემზე დააბრუნეს.

ანდრია მიქაბერიძეს მეზღვაურებს შორის ბევრი მეგობარ ჰყავდა და გულუხვადაც უმასპინძლდებოდა მათ. გემის ხელმძღვანელობას არ მოსწონდა მისი ასეთი ხელგაშლილობა და ის სტამბოლში, რესტორანში ქეიფობისას  სუფრაზე ჩაძინებული მიატოვეს.

გამოფხიზლებულმა ანდრიამ ჯიბეში წერილი იპოვა. მეზღვაურები წერდნენ, რომ ფული დაუტოვეს და ამ ფულით სამშობლოში დაბრუნებას ურჩევდნენ. 

იმერეთში დაბრუნებული ანდრია მიქაბერიძე აღათი ლორიაზე დაქორწინდა და  სოფელ სიმონეთში დასახლდა. ანდრიამ სახლი ევროპულ ყაიდაზე მოაწყო და კაბერნეს ჯიშის ვაზიც მოაშენა. ფრანგულად საუბრის სურვილი რომ შემოაწვებოდა, მეუღლეს სუფრას გააშლევინებდა, თეფშებს და ჭიქებს დააწყობინებდა და ასე, თეფშებისკენ და ჭიქებისკენ მომზირალი, ხან ჟანს ესაუბრებოდა და ხან- გასტონს თურმე.

აღათი ლორიამ ქმარი მიატოვა და ყოფილ მოჯამაგირეს-ონისიმე დოღონაძეს გაჰყვა ცოლად. სიმონეთის კოლმეურნეობის თავმჯდომარე ონისიმე დოღონაძე კოლმეურნეობის ერთ-ერთმა წევრმა ნაჯახით დაჭრა და ჭრილობის გართულების შედეგად გარდაიცვალა. 

ღრმათ მოხუცებული გარდაიცვალა აღათი ლორია. მისი სახე კინოფირმა შემოინახა. აღათი  ლორია დავით კლდიაშვილის მთაწმიდაზე დაკრძალვის დროს, დავითის მეუღლის გვერდით დგას.

ანდრიას და აღათის ვაჟიშვილებიდან უფროსი ვილჰელმი გერმანიასთან ომში დაიღუპა. მეორე კი, ამერიკაში გაიქცა და გემზე მოეწყო. 

ანდრია მიქაბერიძე საბოლოოდ დედის მისახედი გამხდარა. ის სიცოცხლის ბოლომდე ნანობდა, რომ კუნძულზე რომელზედაც დარჩენა უნდოდა-არ დარჩა.

ანდრია მიქაბერიძე ექიმ კონსტანტინე მიქაბერიძის ძმა იყო. კონსტანტინე მიქაბერიძე მას შემდეგ,  რაც ნიკო ნიკოლაძე  ფოთის თავად აირჩიეს,  ფოთის სამხედრო ჰოსპიტლის უფროს ექიმად მუშაობდა და ამასთანავე ქალაქის სათათბიროს წევრიც იყო.

მალხაზ კოხრეიძე  

1950-იანი წლების ქართული ლიტერატურის სახელმძღვანელოში, რომელიც მეთერთმეტე კალასის მოსწავლეებისთვის შეადგინეს შ.რადიანმა და პ.კეკელიძემ, სხვა ქართველ მწერლების ბიოგრაფიებთან და ნაწარმოებებთან  ერთად  ( შალვა დადიანი, სანდრო შანშიაშვილი, იოსებ გრიშაშვილი, გალაკტიონ ტაბიძე, ლეო ქიაჩელი, ალექსანდრე აბაშელი, გიორგი ლეონიძე, სიმონ ჩიქოვანი, ილო მოსაშვილი, კონსტანტინე ლორთქიფანიძე, ირაკლი აბაშიძე, გრიგოლ აბაშიძე) ალექსანდრე ჭეიშვილის ბიოგრაფია და ნაწარმოებიც შეიტანეს.

ალექსანდრე ჭეიშვილი  მრავალი მოთხრობის და ნარკვევის ავტორია.  მისი ბიოგრაფიის მიხედვით  თუ ვიმსჯელებთ, ის   აქტიური პიროვნება  ჩანს და მთავრობა მისთვის ჯილდოებსაც არ იშურებს.   ალექსანდრე ჭეიშვილს რომანისთვის „ლელო“ სტალინური პრემია მიანიჭეს.

მწერალი თავის ერთ-ერთ ნაწარმოებში  1930-იანი წლების  გერმანიას აკრიტიკებს და აღნიშნავს, რომ  გერმანიის ერთ-ერთ ზოოპარკში, ცხოველების და ფრინველების გალიების გვერდით, აფრიკიდან ჩამოყვანილი ადამიანები ჰყავთ მოთავსებული და ამით ერთობიან  მნახველები. „ეს უბედურები მღეროდნენ თავიანთ სიმღერებს, მაგრამ მათი სიმღერები ჟღერდნენ როგორც მონების კვნესა-გოდება“-წერდა  ალექსანდრე ჭეიშვილი.

გავიდა დრო და სწორედ გერმანია გახდა მწერლის თავშესაფარი.

1961 წლის ზაფხულამდე,  ბერლინის დასავლეთი და აღმოსავლეთი  ნაწილი კედლით არ იყო გამიჯნული და საზღვარი ქუჩებს და სახლებს შორის გადიოდა. ამ ადგილებში,  სასაზღვრო-გამშვები პუნქტები მოქმედებდა. თუმცა, ცალკეული პირები ახერხებდნენ არალეგალური გასასვლელებით ესარგებლათ და  დასავლეთ ბერლინში გადადიოდნენ. ასე მოიქცა ალექსანდრე ჭეიშვილიც- ის  აღმოსავლეთ ბერლინიდან  დასავლეთ ბერლინში გაიპარა.

საბჭოთა მწერლის დასავლეთ ბერლინში გადასვლის ამბავი დასავლეთ გერმანიის რადიომ მყისიერად აუწყა მსმენელებს.

გერმანიაში ალექსანდრე ჭეიშვილმა თავის რომანს სახელი შეუცვალა და "ლელოს" ნაცვლად "ჩაის ყვავილი" უწოდა. "ჩაის ყვავილის" გამოცემას ის ფიშერის გამომცემლობაში აპირებდა, მაგრამ არ გამოუცეს. მართალია, ჰესენის რადიომ მისი რომანის რამდენიმე ნაწყვეტი და ანეგდოტები გააცნო მსმენელებს.

მწერლობით მიღებული ჰონორარი თავის სარჩენად არ ჰყოფნიდა, ამიტომ მან მაინის ფრანკფურტში ბეწვეულის სავაჭრო გახსნა,  შეძლებული ქართველებიც დაეხმარნენ და ასე დაიმკვიდრა თავი გერმანიაში. ერთხელ,  ექიმ გიორგი კორძახიასთვის უთქვამს- გერმანიის პოლიცია გამუდმებით მითვალთვალებსო.

მწერალი ავთანდილ ნიკოლეიშვილი გიორგი ლეონიძის სახელობის ლიტერატურულ მუზეუმში ალექსანდრე ჭეიშვილის წერილებს გაეცნო და აღმოაჩინა, რომ დასავლეთ გერმანიაში მყოფი ალექსანდრე ჭეიშვილი საქართველოში თავის ოჯახს  სწერდა, რომ თუ რაიმე პრობლემა შეექმნებოდათ,  საქართველოს მწერალთა კავშირში ირაკლი აბაშიძეს, ხოლო საქართველოს  ცენტრალურ კომიტეტში- მდივან  ისიდორე დილიძეს და  პირველ მდივან ვასილ მჟავანაძეს დაკავშირებოდნენ. ამათი იმედი ჰქონია.  მწერალს  სჯეროდა,  რომ ხელისუფლება, რომელმაც ტიციან ტაბიძის, პაოლო იაშვილის, მიხეილ ჯავახიშვილის რეაბილიტაცია მოახდინა, მის ოჯახსაც დაეხმარებოდა.

საქართველოს მწერალთა კავშირის წესდებას ვერავინ დაარღვევდა და ალექსანდრე ჭეიშვილი მწერალთა კავშირიდან გარიცხეს და მისი ბიოგრაფია და რომანი  ქართული  ლიტერატურის  სახელმძღვანელოდანაც  ამოიღეს.

ალექსანდრე ჭეიშვილი 1962 წელს გერმანიაში გარდაიცვალა. მისი  „რჩეულის,“ პირველი ტომი 1957 წელს გამოვიდა, ხოლო გამოსაცემად გამზადებული მეორე ტომი დავიწყებას მიეცა.
მალზახ კოხრეიძე